Fransız karakol görevlisi Alphonse Bertillon, cinai olaylarda kimlik belirlemede ilk sistematik yöntemi keşfetti ve yaygın biçimde kullanılmasını sağladı. Yöntem son derece sağlam bilimsel bir temele dayandığı için yetersiz, haksız ve genellikle de bozuk düzenli tutuklama işlemlerinde devrim yaratmıştır.
Alphonse Bertillon, Paris’te doğdu. Doktor olan babası, başlangıçta mühendis olmak istediğinden bu ilgisi kendi mesleğine de yansımıştı. Satın aldığı ve çizimi kendi yaptığı birçok araçla insan iskeletinin en doğru biçimde ölçümünü yapmaya çalışırdı. Anne tarafından büyükbabası ise toplumsal istatistik üzerine kitap yazmış bir demograf, yani nüfus uzmanıydı.
Bertillon, yetiştiği kadar hiç de umut verici bir çocuk olmadı. Çok dikkafalı bir öğrenciydi ve girdiği her okuldan kovulduğu için eğitimi evde sürdürmek zorunda kaldı. Bilimsel olarak nitelendirilebilecek tek ilgi alanı, doğa tarihiyle ilgili maddeleri toplamak ve bunları düzene koymaktı.
1879 yılında , belli bir konuda eğitim görmediği için, bulabildiği tek işe girdi ve Emniyet Müdürlüğü’nde çalışmaya başladı. Görevi dosya tutmak ve dilekçe doldurmaktu. O zamanlar, cinai olayları çözümlemek için sistematik bir yöntem ve belirgin bir kimlik belirleme çalışması yoktu. Boy ve ağırlık tanımlamalarında, bolca “normal” “orta” gibi sözcükler kullanılırdı. Suçlular kayıtlara geçirilirken zaman zaman fotoğraf kullanılıyorsa da , bunların niteliği çok bozuktu ve kılık değiştirme, yüzdeki belirgin anlam değişiklikleri konularında yararlı olamıyordu.
Bertillon, yürürlükteki bilimsel olmayan yöntemlerden hiç hoşlanmıyordu. Bunlar babasının ve büyükbabasının öğrettiklerine bütünüyle ters düşüyordu. Kendi ölçüm ve istatistik bilgilerine dayanarak yeni bir yöntem geliştirdi. Bir dizi – 11- ölçüm yapılırsa, tüm ölçüleri birbirine eş olan iki kişinin bulunma olasılığı 4.194.304’de birdi. Bertillon’un seçtiği ölçümler şunlardı: Başın ve sağ kulağın uzunluğu; sağ ayağın uzunluğu; orta ve sağ parmakların uzunluğu; boy; gövde uzunluğu; kol başında orta parmak ucuna kadar olan uzaklık. Ölçümlerine ek olarak Bertillon ayrıca, ” konuşan portreler”i geliştirdi. Yüzün önden ve yandan çekilmiş fotoğrafı yanı sıra, belirgin özellikleri, göz rengini, saç rengi ve uzunluğu hakkındaki bilgileri içeren notlara sahipti. yüzün yandan çekilmiş fotoğrafının kullanılmaya başlanması önemli bir adımdı çünkü, yüzü değiştirebilecek ifadelerden etkilenmiyordu.
Bertillon, yeni yöntemini Polis Müdürlüğü’ne tanıttı.Karşılık, müdür tarafından Dr. Bertillon’a, oğlunun deli olup olmadığını soran bir mektup oldu. Babasının , yeni bir müdür atanana dek beklemesini öğütlediği Bertillon, sonunda yönteminin yaralılığını kanıtlama olanağı buldu. Yanlışsız bir kimlik belirleme yöntemini geliştirmesi için ona üç aylık bir süre tanındı. Bertillon, bir dosyalama sistemi kurdu, böylece kayıtları izlenebilecekti ve 1883 Şubatında ilk kimlik belirlemesini yaptı.
Sorgusunu yapılmak üzere Dupont adlı biri Emniyete getirildi. Yapılan araştırma sonucunda bu kişinin, daha önceden boş şişeleri çalmaktan tutuklanan Martin adlı kişiyle aynı adam olduğu ortaya çıktı.
İnsan vücudunun çeşitli uzuvlarını ölçme ilmi olan antrometri ya da Bertillonaj (Bertillon sistemi) kısa sürede Avrupa ve ABD’nde benimsendi. Cinai olayların ortaya çıkırılışında laftan çok bilimsel yöntemlerin kullanılmasında öncü oldu. Olayın geçtiği yeri resimlemek üzere metrik fotoğrafçılığı geliştirdi. Seçilmiş noktalara yerleştirilen ölçüm cetvelleriyle, cesetlerin, ayak izlerinin lekelerin ve öbür ipuçlarının boyutları, yerleri ayrıntılı biçimde kayda geçiyordu. Bertillon, değişik bir tür fotoğrafçılığa da öncülük etmiştir. Fotoğraf levhası ve üzerinde yazı olan sayfa üst üste konup ikisi birlikte birkaç saniye ışığa tutuluyordu. Levha banyo edildiğinde sayfadaki tüm silinti ve düzeltmeler ortaya çıkıyordu.
Bertillon, meslek yaşamına şanssız bir olay yaşadı ve ünlü Dreyfus davasına karıştı. Bertillon, antrometrik yöntemi elyazısına da uygulamaya çalışıyordu. Bu daldaki uzmanlığı sonucu, davada tanıklık etmek üzere çağırıldı. Son derece derme çatma bir yöntemle Bertillon, devlete karşı hiyanet suçu taşıyan belgeyi Dreyfus’un yazdığını kanıtladı. Bu tanıklığa dayanarak Dreyfus mahkum oldu. Sonradan bu belgenin sahte olduğu ortaya çıktı.
Bertillon’un antrometri yönteminin yerini zamanla parmak iziyle kimlik belirleme yöntemi almıştır. Parmak izinin kullanılması Sir William Herschel tarafından antrometriden 14 yıl önce bulunmuştur. Antormetrinin bir süre sıkıcı ölçme işlemini ortadan kaldırmakla birlikte, parmak izinin genel olarak kullanılması için önce sınıflandırma yöntemi gerekliydi. Bertillon, parmak izinin hiçbir zaman tümüyle kavrayamadığı gibi, kendi yönteminin yerini alacağına da çok içerliyordu. Ancak sırf merakı yüzünden ” Konuşan Portreler”ine parmak izinide eklemişti. Böylece , Avrupa’da , parmak izini delil olarak kullanıp bir mahkumu yalnızca parmak iziyle tutuklatan ilk dedektif olmuştu.
Reha BAŞOĞUL
Kaynaklar:
http://www.profiling.org/journal/vol1_no1/jbp_ed_january2000_1-1.html
http://www.monroesheriffny.org/archive.htm
http://www.nlectc.org/txtfiles/policetech.html
http://home.earthlink.net/~gregmoore2000/xx4.htm
http://www.sciam.com/0497issue/049750100.html
http://www.morpho.com/news_room/library/reference/history.htm